افراد فکر می‌کنند که اگر دیگران به آن‌ها بگویند که “تو مسئول هستی” مساوی با مقصربودن است. به همین دلیل است از مسئولیت‌پذیر بودن فرار می‌کنند. این مدل شنیدن، شنوایی با فیلتر ذهنی است. می‌خواهیم ببینیم که وقتی یک اتفاقی می‌افتد چطور می‌توانیم مسئولیتش را برداریم و راه حل برایش پیدا کنیم بدون اینکه خودمان یا دیگری را سرزنش کنیم .تفاوت‌های سرزنشگری و مسئولیت‌پذیری و نتایج هرکدام را بشناسیم.
مسئولیت‌پذیربودن کلیدی است برای به دست آوردن نتایج و روابط بهتر. درحالیکه رویکرد مقصرکردن دیگران روابط را از بین می‌برد و نتیجه مشخصی ندارد.
( این مقاله، پیاده سازی لایو مسئولیت‌پذیری ۲ است که در لینک زیر می‌توانید آن را مشاهده کنید)
قدم‌های مسئولیت‌پذیری
۱- تمرکز بر راهحل به جای مشکل
برای مثال اگر استکانی شکست به جای غرزدن و چرایی و چگونگی بروز اتفاق، به دنبال راهحل بگردید و ببینید حالا که شکسته است باید چه کار بکنید.
معمولا وقتی اتفاقی پیش می‌اید یا با مشکلی مواجه می‌شویم،حس بدی به ما دست می‌دهد و احساس ناکامی می‌کنیم که این کاملا طبیعی است. ناراحتی و حتی گریه منافاتی با مسئولیت‌پذیربودن ندارد. بعد از اینکه کمی گذشت و تخلیه حسی شدیم حالا نوبت پیدا کردن راه حل است. در اینجاست که باید به دنبال یاد گرفتن حل مساله باشیم. یاد بگیریم که برای حل مساله چه سوال‌هایی ازخود بپرسیم
۲- مقصر کردن و سرزنش کردن دیگران با مسئولیت‌پذیری در تضاد است
سرزنشگری یک عادت است و به همین دلیل ما ناخودآگاه آن را انجام می‌دهیم. دائما با خود تکرار کنید که هر مشکل و اتفاقی افتاد من کسی را سرزنش نمی‌کنم. این کاربه دو دلیل مهم است:
- اول اینکه فایده ای ندارد
- دوم اینکه فردی که سرزنش می‌شود مسئولیتی را برنمی‌دارد. او نیازی نمی‌بیند که مشکل را حل کند چون تنبیه شده و تاوان داده است .این مورد برای خود شما هم صدق می‌کند. وقتی شروع به سرزنش خود بکنید دیگر روی راهحل تمرکز نمی‌کنید چون خیالتان ازتنبیه و تاوان راحت می‌شود . این کار نتیجه ای ندارد و باعث تکرار مجدد رفتار می‌شود. این روند، مربوط به ناخودآگاه ماست که سیستم پیچیده‌ای دارد.اگر عادت سرزنش کردن خود و دیگران را ترک کنید و روی مشکل هم تمرکز نکنید، مغزچاره ای برایش نمی‌ماند جز اینکه سراغ راهحل برود. سوال اصلی اینجا ایجاد می‌شود که حالا من باید چه کار کنم
نصف راه‌حل‌های درست به خاطر سوال‌های درستی است که ازخودتان می‌پرسید. سوالاتی مثل چه کسی فلان کار را کرد ؟ سوالاتی نیستند که شما را به راه حل برسانند. جمله‌سازی‌ها و تعریف خود از مشکل را تغییر دهید . برای مثال به جای گفتن : فلانی چراغ را خاموش کرد بگویید چراغ خاموش شد. در واقع نتیجه اتفاق را به صورت جمله مجهول بنویسید.
۳- روی مسائلی تمرکز کنید که درآن‌ها می‌توانید عامل و موثر باشید نه آن چیز‌هایی که از کنترل شما خارج است
دربحث مسئولیت‌پذیری به آن قسمت از مشکل بپردازید که بر آن تسلط دارید. وقتی مساله را به شکل مجهول بیان کنید و نام افراد یا شرایط ایجاد کننده مشکل را نادیده بگیرید، بیشتر بر روی محدوده‌ای که در آن می‌توانید اثرگذار باشید متمکز می‌شوید.
اگر شما با مشکلی مواجه شدید که نمی‌دانستید کدام قسمتش تحت کنترل شماست، آن مساله را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کنید. با این کار می‌توانید حیطه‌های اثرگذاری خود را پیدا کنید. تمرکز کردن بر روی مسایلی که در کنترل ما نیست، صرفا وقت تلف‌کردن است. در واقع با این کار می‌خواهیم خود را گول بزنیم و از عذاب وجدانمان کم کنیم. از طرفی اگر بگوییم: من که در این مساله نقشی ندارم و نمی‌توانم کاری انجام دهم، درواقع از زیر بارمسئولیت شانه خالی می‌کنیم.
۴- مالک مشکل شوید تا مسئولیت‌پذیر باشید
بگویید این مشکل مال من است. حتی در خیلی از مسائل که مربوط به شما نمی‌شود ولی شما را درگیر کرده است، آن را مشکل خود بدانید. تا زمانی که این کار را نکنید نمی‌توانید در قبال آن اتفاق مسئولیت‌پذیر باشید. یادتان باشد که این زندگی شماست اگردائما بگویید تقصیر من نیست و من نمی‌توانم در این رابطه کاری انجام دهم، آن‌وقت دیگران به جای شما تصمیم می‌گیرند. تبعات تصمیمات دیگران کاملا به شما برمی‌گردد و در واقع آن‌ها به جای شما زندگی می‌کنند.
۵- به شکل شفاف مسئولیت خود را اعلام کنید و راهحل ارائه می‌دهید
اگر شما مشکل و راهحل آن را پیدا کرده ولی واضح و شفاف سهم خود را اعلام نکنید، درواقع مسئولیتی را هم برنداشته‌اید. برای شفاف سازی هم می‌توانید از نوشتن کمک بگیرید. تا اقدام و عملی انجام نشود مسئولیتی را برنداشته‌اید
۶- یادتان باشد زندگی منصفانه نیست
قرار نیست همه افراد خانواده یا جامعه مسئولیت‌پذیر و منصف باشند. حتی طبیعت با انصاف نیست. درخواست رفتار منصفانه از دیگران صرفا بهانه‌ای است برای اینکه ما کاری انجام ندهیم. درحالیکه غر می‌زنید از خود سوال کنید با این کارچقدر از مشکل من حل می‌شود. سود و زیان غرزدن و مسئولیت‌پذیری را پیدا کنید. غرزدن باعث تخلیه روانی و حال خوب ما می‌شود، برای همین هم تکرارش می‌کنیم. افرادی که غر می‌زنند دنبال راه حل نمی‌روند چون ذهن فکرمی‌کند مقصر پیدا و مشکل حل شده است.
فردی که در خانواده و جامعه مسئولیت‌پذیر است در مرحله اول باید روی مسئول بودن خودش کار کند تا افراد دیگر هم تشویق شوند که سهم خود را بردارند. شما می‌توانید از دیگران بخواهید که اگر تمایل دارند سهمی از مشکل و حل آن را برعهده بگیرند ولی برای ایفای سهم خود نمی‌توانید منتظر دیگران بمانید.
۷- روی سوالاتی تمرکز کنید که جواب آن‌ها زندگی شما را پیش می‌برد.
سوالاتی که جواب ندارند یا جواب آن‌ها درحیطه کنترل شما نیست، به دردتان نمی‌خورد.
اثرات سرزنشگری:
ما می‌خواهیم با سرزنشگری و متهم کردن دیگران کامل و بی‌نقص جلوه کنیم. زمانی‌که دائما انگشت اتهام را به سمت دیگران بگیریم، کم کم بقیه می‌فهمند که یک جای کار ما می‌لنگد و مصنوعی هستیم. چون مردم می‌دانند که هیچ آدمی نیست که هیچ‌وقت اشتباه نکند.درنتیجه به هدفمان که خوب جلوه کردن است نمی‌رسیم. کم کم افراد از شما دوری می‌کنند چون دائما غر می‌زنید و آن‌ها را سرزنش می‌کنید.
مقصرکردن دیگران و شرایط شاید در کوتاه مدت جواب بدهد ولی در درازمدت موثر نیست و کم کم زندگی شما راکد می‌شود و دیگران نیز شما را جدی نمی‌گیرند. آنهایی که میخواهند زندگی و روابط خوبی بسازند و روابطشان به مشکل نخورد غر زدن و شکایت کردن رو کنار بگذارید. مسیولیت پذیر باشید و از خودتان بپرسید چکار باید بکنم و آن کار را انجام دهید
3 پاسخ
سلام به خانم یادگاری و تیم پر انرژی راهیار 💖
ارجاع به لایو های مسئولیت پذیری خیلی مسایل و برام روشن کرد وحل تمارین تمامیت که واقعا چالش برانگیزه راحت تر کرد.
ممنون که در درس ها قرار دادید 🙏🏻
سپاس عزیزم. خوشحالم که برات مفید بوده 🙂
عالی بود . واقعا مفید بود و امیدوارم بتونم از این به بعد این راهکار ها را به کار ببرم. من بیشترین مساله ام همین انصاف نبودن و بی عدالتی هست. باید مسئولیتش رو بردارم و قبول کنم که وقتی خودم کاری که باید میکردم رو انجام ندادم و جا به جا نشدم یا گزارش ندادم ( به خاطر سود هایی که برام داشته)، حالا باید شرایطی که قبول کردم رو بپذیرم و باهاش کنار بیام و تحملش کنم. عالی بود ممنونم.