پرخوری عصبی یا Binge Eating Disorder (BED) یکی از اختلالات شایع خوردن است که در آن فرد در مدت زمان کوتاهی مقدار زیادی غذا مصرف می‌کند، بدون اینکه واقعا احساس گرسنگی داشته باشد. این رفتار اغلب همراه با احساس از دست دادن کنترل، شرم، گناه و پشیمانی است. برخلاف بولیمیا (Bulimia Nervosa)، در پرخوری عصبی معمولا رفتارهای جبرانی مثل استفراغ عمدی یا استفاده از ملین‌ها دیده نمی‌شود. همین امر باعث می‌شود بسیاری از مبتلایان به مرور دچار اضافه وزن یا چاقی شوند و سلامت جسم و روانشان تهدید گردد.
در این مقاله تلاش می‌کنم به‌طور جامع پرخوری عصبی را از منظر روان‌شناختی، اجتماعی و حتی تجربه‌ای بررسی کنم: از تعریف و نشانه‌ها گرفته تا ریشه‌ها، پیامدها و راه‌های کنترل و درمان.
پرخوری عصبی دقیقا چیست؟
بر اساس DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)، پرخوری عصبی با معیارهای زیر شناخته می‌شود:
-
مصرف مقدار بسیار زیاد غذا در بازه‌ای کوتاه (معمولا کمتر از دو ساعت).
-
احساس ناتوانی در کنترل خوردن (مثلا فرد نمی‌تواند جلوی خود را بگیرد یا میزان غذا را متوقف کند).
-
این رفتار حداقل هفته‌ای یک‌بار و به مدت سه ماه تکرار می‌شود. همراه با دست‌کم سه مورد از موارد زیر:
-
خوردن سریع‌تر از حالت طبیعی
-
خوردن تا حد ناراحتی فیزیکی شدید
-
خوردن مقدار زیاد غذا بدون احساس گرسنگی واقعی
-
خوردن به تنهایی از ترس قضاوت دیگران
-
احساس شرم، افسردگی یا گناه بعد از پرخوری
-
این الگو با رنج روانی یا اختلال در عملکرد روزانه همراه است.
نشانه‌ها و علائم پرخوری عصبی
-
خوردن در خفا یا پنهان‌کردن غذا
-
پر شدن کابینت یا یخچال از خوراکی‌های "ذخیره‌ای" برای مواقع پرخوری
-
نوسانات وزن (افزایش یا کاهش مکرر)
-
احساس بی‌ارزش بودن یا سرزنش خود بعد از پرخوری
-
افکار وسواسی درباره غذا و بدن
-
مشکلات جسمانی مثل فشار خون بالا، دیابت نوع ۲، کلسترول بالا
از منظر روان‌شناسی، پرخوری عصبی اغلب مکانیسمی برای فرار از احساسات دردناک است. فرد به‌جای مواجهه با استرس، غم، خشم یا تنهایی، به غذا پناه می‌برد؛ زیرا غذا لحظه‌ای حس لذت و آرامش ایجاد می‌کند.
چرا افراد دچار پرخوری عصبی می‌شوند؟
۱. عوامل روان‌شناختی
-
استرس و اضطراب: غذا به‌عنوان یک مسکن فوری عمل می‌کند.
-
افسردگی: احساس پوچی و غم می‌تواند فرد را به سمت پرخوری سوق دهد.
-
عزت‌نفس پایین: فرد با بدن و خود تصویر مثبتی ندارد و پرخوری راهی برای "پر کردن خلا" می‌شود.
شاید برات جالب باشه این مقاله رو که یکی از مراجعین راهیار در مورد تجربه ی خودش از «افسردگی» نوشته مطالعه کنی: چطور بر سگ سیاه افسردگیم غلبه کردم؟
۲. عوامل زیستی
۳. عوامل اجتماعی و فرهنگی
-
فرهنگ بدن ایده‌آل و فشار برای لاغری.
-
تجربه‌های دوران کودکی مثل تحقیر شدن برای وزن یا خوردن.
-
یادگیری الگوهای ناسالم تغذیه از خانواده یا محیط.
تجربه زیسته: وقتی غذا جایگزین آغوش می‌شود
به عنوان درمانگر بارها دیده‌ام مراجعان می‌گویند:
"وقتی ناراحتم، انگار فقط غذا می‌تواند مرا آرام کند. حتی اگر بدانم معده‌ام پر است، باز هم دست از خوردن برنمی‌دارم."
این جمله ساده اما تکان‌دهنده است. چون نشان می‌دهد پرخوری عصبی بیشتر از آنکه یک مشکل فیزیولوژیک باشد، مسأله‌ای عاطفی است. غذا در واقع جایگزین نیازهای عاطفی مثل محبت، امنیت، یا احساس تعلق می‌شود.
پیامدهای روانی و جسمی پرخوری عصبی
-
اضافه وزن و چاقی → افزایش ریسک بیماری‌های قلبی–عروقی و دیابت
-
احساس گناه مزمن → خودسرزنشگری و کاهش اعتماد به نفس
-
انزوای اجتماعی → اجتناب از مهمانی یا غذا خوردن در جمع
-
چرخه معیوب: پرخوری → احساس گناه → افسردگی → پرخوری دوباره
این چرخه باعث می‌شود فرد بیشتر و بیشتر در باتلاق پرخوری فرو رود و خود را "ضعیف و بی‌ارزش" تصور کند.
درمان و کنترل پرخوری عصبی
۱. درمان شناختی–رفتاری (CBT)
موثرترین روش درمانی است. CBT به فرد کمک می‌کند:
-
محرک‌های پرخوری را شناسایی کند.
-
الگوهای فکری منفی ("من بی‌ارزشم") را بازسازی کند.
-
استراتژی‌های سالم برای مقابله با استرس یاد بگیرد.
این مقاله به شما کمک می کنه که با روش درمانی CBT بیشتر آشنا بشید: رفتار درمانی شناختی یا CBT چیست؟
۲. درمان دارویی
داروهای ضدافسردگی (SSRIs) یا داروی خاصی به نام Lisdexamfetamine (تایید FDA) در برخی موارد موثر است.
۳. گروه درمانی و حمایت اجتماعی
صحبت با افرادی که تجربه مشابه دارند، حس تعلق و درک شدن ایجاد می‌کند.
۴. تغییر سبک زندگی
-
تمرین ذهن‌آگاهی در خوردن (Mindful Eating): تمرکز روی مزه، بو و احساس سیری.
-
خواب کافی و فعالیت بدنی منظم.
-
یادگیری روش‌های دیگر برای تخلیه احساسات: نوشتن، هنر، ورزش یا مدیتیشن.
پیشگیری از پرخوری عصبی
-
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس از کودکی
-
ترویج فرهنگ پذیرش تنوع بدن (Body Positivity)
-
پرهیز از رژیم‌های سخت و محدودکننده که اغلب پرخوری را تشدید می‌کنند
-
مراجعه زودهنگام به متخصص در صورت بروز نشانه‌ها (برای رزرو وقت آنلاین می تونید اینجا رو کلیک کنید)
جمع‌بندی
پرخوری عصبی فقط یک عادت غذایی نیست؛ بلکه یک اختلال روانی–رفتاری جدی است که زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. غذا در اینجا تنها نماد است؛ نمادی برای نیازهای عاطفی برآورده‌نشده. خبر خوب این است که با درمان مناسب – چه روان‌درمانی و چه دارو – امکان بهبود کامل وجود دارد.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با پرخوری عصبی دست‌وپنجه نرم می‌کنید، به یاد داشته باشید: این مشکل نشانه ضعف یا بی‌ارادگی نیست؛ بلکه یک فریاد کمک پنهان از سوی روان است که باید شنیده شود.
منبع 1 منبع 2 منبع 3
راه‌های ارتباطی با راهیار
برای مشاوره و آموزش عملی مدیریت زمان:
ثبت دیدگاه
ورود برای پیوستن به گفتگو
ماموریت اشتراک نظر
عزیز، امتیاز روزانه‌ت رو برای اولین بازخورد دریافت کردی!❤️
خوش‌حالیم که عضو راهیاری!❤️
با ثبت یک بازخورد دیگه میتونی بازم امتیاز جمع کنی!🦋💜