چرا نباید با روانشناس خود دوست شویم؟

آیا تا به حال احساس کرده‌اید که روانشناس شما را بهتر از دوستان و اطرافیانتان درک می‌کند؟ این کاملاً طبیعی است! جلسات روان‌درمانی محیطی امن را فراهم می‌کنند که در آن می‌توانید بدون ترس از قضاوت، مشکلات و احساسات خود را بیان کنید. اما همین صمیمیت می‌تواند این تصور را ایجاد کند که شاید بتوانید با درمانگر خود دوست شوید.

اما آیا چنین ارتباطی به نفع شماست؟ آیا دوستی با روانشناس به روند درمان کمک می‌کند یا آن را مختل خواهد کرد؟ در این مقاله بررسی می‌کنیم که چرا رابطه‌ی دوستانه با مشاور می‌تواند به ضرر شما تمام شود و چگونه می‌توان مرزهای سالم را در جلسات درمانی حفظ کرد.

رابطه درمانی مراجع و درمانگر

هدف جلسات روان‌درمانی ایجاد بستری امن توسط مشاور برای مراجع است تا مراجع بتواند مشکلات خود را بیان و حل کند.طبق گفته انجمن روانشناسی آمریکا (APA) روانشناس در طول فرایند درمان به جز رابطه درمانی اجازه برقراری رابطه با نقش های دیگر را ندارد. یعنی مشاور حق برگزاری جلسات با اعضای خانواده و دوستان نزدیک خود را ندارد. به این‌گونه روابط، روابط دو یا چندگانه می‌گویند. این قانون برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به مراجع و روانشناس مانند سوءاستفاده مشاور از اعتماد و وابستگی مراجع ایجاد شده است.

روابط دوگانه چیست؟

هر رابطه ای به جز رابطه درمانی بین روانشناس و مراجع را روابط دوگانه می‌نامند. روابط‌ دوگانه شامل:

روابط اجتماعی: دوستی روانشناس با مراجع خارج از اتاق درمان

روابط تجاری: ورود به همکاری های مالی یا کاری با مراجع

روابط خانوادگی: درمان اعضای خانواده یا دوستان و آشنایان خود روانشناس

روابط جنسی: درگیر شدن عاطفی یا جنسی با مراجع فعلی یا سابق

روابط حرفه‌ای: خدمت رسانی به مراجع در نقش‌های مختلف( معلم، درمانگر و...)

طبق اصول انجمن روانشناسی آمریکا (APA) مراجع حداقل بعد از دو سال از پایان درمان امکان ایجاد ارتباط جدید را دارد.

۴دلیل وابستگی به روانشناس که باید بدانید

اتاق درمان فضایی امن را برای مراجع فراهم می‌کند تا زمینه گفتگو درباره خصوصی‌ترین مسائل برای او فراهم شود. روانشناس هم مطابق با اصول حرفه‌ای با او همدلی‌ می‌کند و بدون قضاوت او را می‌پذیرد. در چنین شرایطی فرداحساس امنیت می‌کند و ممکن است به دلایل مختلف تمایل به ارتباط دوستی داشته باشد. این دلایل شامل:

۱)حل مسئله: فردی را در نظر بگیرید که مدت هاست با مشکلات مختلف دست و پنجه نرم می‌کند و نمی‌داند منشا آن کجاست. بعد از اینکه انواع راه‌حل‌ها را امتحان کرده و نتیجه نگرفته است به روانشناس مراجعه می‌کند. در طول درمان فرایند بهبودی و نتایج مثبت را مشاهده می‌کند و احساس خوبی دارد.

اگر فرایند پایان درمان به درستی طی نشود، اینجا ممکن است برای مراجع احساس وابستگی به مشاور برای حل مشکلاتش ایجاد شود. به همین دلیل تمایل به حضور همیشگی درمانگر در قالب یک دوست پیدا می‌کند. لطفا قبل از مراجعه به روانشناس نسبت به حقوق مراجع آگاه باشید.

۲)انتقال: تا حالا برای شما پیش آمده است که با فرد جدیدی ملاقات کنید و او شما را یاد یکی از افرادی که می‌شناسید بیاندازد؟ جالب است بدانید این پدیده پشتوانه علمی دارد. زمانی که ما به طور ناخودآگاه احساسات و واکنش‌هایی که نسبت به یکی از افراد مهم زندگی (مادر، پدر، همسر و...)خود داشتیم را به فرد جدید نشان می‌دهیم، پدیده انتقال رخ می‌دهد. این احساسات می‌تواند مثبت یا منفی باشد.

در اتاق درمان هم این پدیده بین مراجع و مشاور ممکن است رخ دهد و مراجع به طور ناخودآگاه مشاور را مثل یکی از عزیزان خود ببیند و تمایل به دوستی پیدا کند. یا حتی ممکن است دچار خشم شود.البته که باید به موقع توسط مشاور تشخیص داده شود تا اختلالی در روند درمان ایجاد نشود.

۳)روابط ضعیف: سلامت روان ما تا حد زیادی به ارتباطات ما وابسته است.افرادی که احساس تنهایی می‌کنند یا به دلیل مشکلات روانی دوستان خود را از دست داده‌اند یا به دلیل عدم داشتن مهارت‌های ارتباطی دوستان کمی دارند، این کمبود را بیشتر احساس می‌کنند.

زمانی که فردی با همچین شرایطی در جلسه مشاوره حضور پیدا می‌کند، مشاور با همدلی و بدون قضاوت او را می‌پذیرد. این شرایط مطلوبی برای او ایجاد می‌کند بنابراین شاید تمایل به دوستی با درمانگر خود را پیدا کند.

۴) بی نقص پنداشتن درمانگر: در اتاق درمان روانشناس به عنوان یک متخصص و فردی امن در کنار مراجع قرار می‌گیرد و از طرفی مطابق با اصول حرفه‌ای اجازه خودافشایی ندارد، ممکن است مراجع او را فردی بی‌نقص و ایده‌آل بپندارد. در این صورت تمایل به ایجاد رابطه پیدا کند. در صورتی که روانشناس هم مثل دیگر انسان‌ها نقص‌هایی دارد و نسبت به بخشی آگاه و بخشی دیگر ناآگاه است. او هم برای درمان باید به مشاور دیگری مراجعه کند.

دوستی با روانشناس چه مشکلاتی برای مراجع ایجاد می‌کند؟

۱)درمان رفاقت نیست: وظیفه روانشناس گوش‌دادن و راهنمایی فرد بدون قضاوت و توقع است. زمانی که رابطه فرد با روانشناس‌ حالت صمیمی پیدا کند ممکن است این رابطه بر راهنمایی روانشناس تاثیرگذار باشد.

با صمیمیت مرزها شکسته می‌شوند در این صورت دیگر نمی‌توان فهمید که حرف هایی که در جلسه گفته می‌شود واقعا برای کمک به مراجع است یا ناشی از صمیمیت شخصی.

۲)وابستگی عاطفی درمان را مختل می‌کند: اگر رابطه صمیمی شود ممکن است مراجع به جای حل مشکل، به دنبال تایید گرفتن از روانشناس وابسته شود.این وابستگی می تواند مسیر درمان را کند یا حتی کاملا از مسیر خارج کند.

۳)اعتماد در فضای امن صورت می‌گیرد: گمنام بودن یعنی داشتن یک فضای امن. جایی که فرد بدون ترس از وابستگی عاطفی یا تاثیر روابط شخصی می تواند مشکلاتش را بیان کند. زمانی که روانشناس بیش از حد وارد دنیای مراجع شود این حس امنیت و اعتماد را کاهش می دهد.

سخن پایانی

همان‌طور که دیدیم، رابطه‌ی درمانی با روانشناس بر اساس اعتماد و اصول اخلاقی است و تبدیل این رابطه به یک دوستی می‌تواند به روند درمان آسیب بزند. دانستن این نکات به شما کمک می‌کند تا مرزهای سالمی در جلسات درمانی خود حفظ کنید و بیشترین بهره را از آن ببرید.

همچنین، به عنوان یک مراجع، آگاهی از حقوق خود در جلسات مشاوره ضروری است. آیا می‌دانید روانشناسان موظف به رعایت چه اصولی هستند؟ برای آشنایی بیشتر با حقوق مراجع، پیشنهاد می‌کنیم مقاله حقوق مراجع در روان‌درمانی را مطالعه کنید.

منابع: منبع۱