رابطه‌های بلاتکلیف و طولانی وقتی امیدِ ازدواج، تبدیل به زندانِ عاطفی می‌شود

یکى از رایج‌ترین دردهاى زنانى که سال‌ها در رابطه مانده‌اند این است:
«ما سال‌هاست با هم هستیم… ولی هیچ تصمیمی نمی‌گیرَد. نه می‌گوید ازدواج کنیم، نه می‌گوید تمامش کنیم.»
و جالب است: خیلی وقت‌ها خودِ زن هم از یک جایی به بعد، دیگر جرأت تصمیم‌گیری ندارد. این یعنی رابطه، تبدیل شده به یک «تعلیق»… یک وضعیت بین زمین و هوا.

جالب است بدانید تئوری تحلیل رفتار متقابل (TA) توضیح جالبی دارد. اما بگذارید ابتدا توضیح مختصری در مورد این نظریه بدهم:
تحلیل رفتار متقابل یا TA یک نظریه‌ی روان‌شناسی است که کمک می‌کند ریشه‌ی رفتارهای ما در رابطه‌ها را بهتر بفهمیم. این نظریه می‌گوید هر انسان درون خود سه «حالتِ من» دارد؛ یعنی سه شیوه‌ی متفاوت برای فکر کردن، احساس کردن و رفتار کردن که شامل: والد (سالم و بیمار)، کودک (سالم و بیمار) و بالغ می شود.

این مقاله رو بخون تا بیشتر با این تئوری جذاب و جالب آشنا بشی: تئوری تحلیل رفتار متقابل (TA): از اریک برن تا اتاق درمان

حال چطور این تئوری می تواند بلاتکلیفی در رابطه را توجیه کند؟

روابط بلاتکلیف
در این رابطه‌ها، آدم‌ها با «بالغِ تصمیم‌گیر» وارد نمی‌شوند. بلکه کودک زخمی و والدِ ترس‌خورده، با هم بازی می‌سازند.

در TA می‌گوییم «هر رابطه، یک بازی دارد». و در رابطه‌های بلاتکلیف، بازی شایع این است: «امروز نگه‌می‌داریم، فردا شاید تصمیم بگیریم.»

این بازی، یک کارکرد (سود) پنهان دارد:
رابطه باعث می‌شود با زخم اصلی‌مان روبرو نشویم.

چرا این رابطه‌ها ادامه پیدا می‌کنند؟

از نگاه TA چند مکانیزم مهم فعال است:

یک: کودکِ عاشق ِ پذیرفته‌شدن
می‌گوید: اگر صبر کنم، اگر خوب باشم، اگر وفادار بمانم… بالاخره «من را انتخاب می‌کند».

دو: والدِ منتقدِ درونی
می‌گوید: «شاید لیاقت بهتر از این را ندارم. چه کسی بهتر از او پیدا می‌شود؟»

سه: بالغ خاموش است
بالغ یعنی بخش منطقی که بگوید «آیا این رابطه به آینده واقعی می‌خورد یا نه؟»
در این رابطه‌ها، بالغ حرف نمی‌زند بلکه کودک زخمی تصمیم می‌گیرد.

منافع پنهان (Secondary gain)

رابطه های بلاتکلیف

شک نکنید اگر رابطه سال‌ها طول کشیده و تکلیفش مشخص نشده، یک منفعت پنهان دارد.

مثلاً:

تا وقتی این رابطه هست، لازم نیست با ترسِ تنها بودن مواجه شوم.
لازم نیست بروم بیرون و خودم را دوباره به دیگران معرفی کنم.
لازم نیست در خانواده جواب پس بدهم که چرا هنوز تنها هستم.

این منفعت‌ها را «کودک زخمی» می‌گیرد. برای همین هم رابطه را رها نمی‌کند. حتی اگر «منطقی» می‌فهمد که بی‌فایده است.

نشانه‌های رابطه بلاتکلیف

سؤال از آینده → جواب مبهم
تصمیم‌گیری‌ها همیشه به ماه بعد موکول می‌شود
رابطه وابسته به پیک‌های هیجانی است
طرف مقابل برای تصمیم‌های جدی، مسئولیت نمی‌پذیرد
فرد یک ترسِ عمیق از قطع رابطه دارد

حالا چطور نجات پیدا کنیم؟

یک: بازی را نام‌گذاری کن. اگر فقط همین را انجام دهی درمان شروع می‌شود. مثلا بنویس: «بازیِ من در این رابطه چیست؟ تعلیق؟ نجات‌دهنده؟ قربانی؟»

دو: بالغ را وارد گفتگو کن.
سه جمله کلیدی برای خروج از بازی:

الان می‌خواهم درباره‌ی آینده واقعی صحبت کنیم
این گفتگو درباره‌ی واقعیت است، نه احساس
من نیاز دارم زمان مشخص داشته باشم

سه: یک ددلاین واقعی تعریف کن
«اگر تا پایان فلان تاریخ تصمیم نگرفتیم، من رابطه را خاتمه می‌دهم.»
بدون ددلاین، ذهن کودکانه گیر می‌کند.

چهار: برای از دست دادن، عزاداری را یاد بگیر
خیلی‌ها رابطه را تمام نمی‌کنند چون بلد نیستند «غم» را تحمل کنند.
ولی بالغ می‌داند: گاهی تحمل یک درد کوتاه، بهتر از ماندن در یک درد بی‌پایان است.

پیشنهاد درمانی

رابطه های بلاتکلیف

در جایی که رابطه‌ی بلاتکلیف داریم، درمانِ کلاسیک TA به ما کمک می‌کند که:

زخم ارزشمندی کودکی را ببینیم
والد منتقد را آرام کنیم
بالغِ تصمیم‌گیر را دوباره فعال کنیم

وقتی بالغ فعال شد، خیلی از آدم‌ها خودشان می‌بینند که این رابطه «عشق» نیست، فقط یک پناهگاه است و از رابطه بیرون می‌آیند یا بالاخره شرط و زمان و مدل ازدواج را شفاف می‌کنند.

بلاتکلیفی، سرنوشت نیست. بلاتکلیفی، حاصل نشنیدن صدای بالغ است.

تمرین‌های عملی برای رهایی از رابطه‌های بلاتکلیف

تمرین ۱: نقشه‌برداری رابطه با سه حالتِ من

دفترچه‌ای باز کن و سه ستون بکش:

کودک: چه ترس‌هایی باعث چسبیدن من به این رابطه شده؟ (ترس از تنهایی، رهاشدگی، شکست، قضاوت دیگران…)
والد: چه صداهای سرزنش‌گر یا فرمان‌دهنده‌ای مرا نگه می‌دارد؟ («باید این رابطه را نگه داری»، «تو سنّت بالا رفته»، «بهتر از این پیدا نمی‌کنی»…)
بالغ: اگر از بیرون نگاه کنم، واقعیت رابطه چیست؟ داده‌های واقعی چه می‌گویند؟

این تمرین کمک می‌کند بفهمی تصمیمت از کدام «حالت من» می‌آید و چگونه می‌تواند دوباره کنترل ذهنت را در دست بگیرد.