چرا مردم به جای روانشناس به فال و سرکتاب پناه می‌برند؟ دلایل روان‌شناختی و راهکارها

در جامعه‌ی امروز، با وجود دسترسی گسترده به مشاوران، روان‌شناسان و منابع علمی معتبر، هنوز هم بسیاری از افراد در مواجهه با مشکلاتشان به سراغ فال‌گیر، دعانویس یا «باز کردن سرکتاب» می‌روند. این موضوع تنها به ایران محدود نیست و در بسیاری از فرهنگ‌ها دیده می‌شود. اما چرا انسان‌ها ترجیح می‌دهند به جای مراجعه به یک متخصص، به سراغ روش‌هایی بروند که پشتوانه‌ی علمی ندارد؟ این مقاله تلاش می‌کند از زاویه‌ی روان‌شناسی به این پدیده بپردازد و در نهایت راهکارهایی برای تغییر این الگو ارائه دهد.

دلایل روان‌شناختی گرایش به فال و پیش‌گویی

۱. نیاز به قطعیت در دنیای مبهم

انسان ذاتاً از ابهام و بلاتکلیفی فراری است. وقتی فرد نمی‌داند آینده‌اش چه خواهد شد یا راه درست چیست، ذهنش دچار اضطراب می‌شود. فال و سرکتاب با وعده‌ی «گفتن آینده» یا «پیش‌بینی مسیر درست»، حس کاذبی از قطعیت و آرامش را ایجاد می‌کنند.

۲. مکانیزم دفاعی «فرافکنی مسئولیت»

بسیاری از افراد به طور ناخودآگاه از پذیرش مسئولیت تصمیم‌هایشان می‌ترسند. وقتی فرد به روان‌شناس مراجعه کند، معمولاً باید خودش تغییر کند و مسئولیت رشدش را بپذیرد. اما فال‌گیر با یک جمله ساده می‌گوید: «قسمت تو این است» یا «ستاره‌هایت چنین می‌گویند». این یعنی فرد از بار سنگین مسئولیت رها می‌شود.

۳. نیاز به تسکین فوری (Instant Relief)

روان‌درمانی فرآیندی زمان‌بر است و به تلاش مداوم نیاز دارد. در حالی‌که فال گرفتن یا دعا، یک تسکین فوری می‌دهد: «الان خیالم راحت شد که فلان مشکل درست می‌شود». این شبیه همان چیزی است که روان‌شناسان آن را راه‌حل‌های کوتاه‌مدت اما غیرسازنده می‌نامند.

۴. نقش فرهنگ و باورهای سنتی

در بسیاری از خانواده‌ها و جوامع، مراجعه به فال‌گیر یا دعانویس امری عادی و حتی توصیه‌شده است. این باورها از کودکی در ذهن افراد نهادینه می‌شود و به بخشی از فرهنگ تبدیل می‌گردد. تغییر چنین الگوهایی نیازمند آموزش و آگاهی جمعی است.

۵. کاهش انگ اجتماعی نسبت به روان‌درمانی

هنوز هم در ذهن بسیاری از افراد، مراجعه به روان‌شناس معادل «دیوانگی» یا «ضعف شخصیتی» است. در حالی‌که رفتن به فال‌گیر نوعی سرگرمی یا عادت اجتماعی به شمار می‌رود و برچسب منفی کمتری دارد.

۶. نیاز به معنا و اسطوره‌سازی

بشر همواره به دنبال معنا بوده است. فال، سرکتاب یا طالع‌بینی به افراد این حس را می‌دهد که زندگی‌شان در چارچوبی بزرگ‌تر معنا پیدا می‌کند؛ حتی اگر این چارچوب توهمی باشد.

اثرات مخرب اعتماد به فال و سرکتاب

• وابستگی روانی: فرد یاد می‌گیرد به جای اتکا به عقل و مهارت‌هایش، همیشه چشم‌انتظار پاسخ فال‌گیر باشد.

• تأخیر در درمان: بسیاری از افراد به جای مراجعه به مشاور و حل ریشه‌ای مشکلاتشان، سال‌ها وقت و انرژی‌شان را صرف روش‌های غیرعلمی می‌کنند.

• سوءاستفاده مالی و عاطفی: متأسفانه بسیاری از فال‌گیرها از این نیاز روانی سوءاستفاده کرده و آسیب‌های جدی به مراجعان وارد می‌کنند.

تجربه‌ی یکی از مراجعین راهیار

یکی از مراجعین ما تعریف می‌کرد که سال‌ها برای مشکلات زناشویی‌اش به فال‌گیرهای مختلف مراجعه کرده بود. هر بار با وعده‌های «به زودی مشکلاتت حل می‌شود» یا «طلسم داری» روبه‌رو می‌شد. اما هیچ‌وقت تغییری رخ نداد. وقتی بالاخره به مشاوره مراجعه کرد، تازه متوجه شد که مشکل اصلی در مهارت‌های ارتباطی و مدیریت خشم او و همسرش بوده است. پس از جلسات مشاوره، رابطه‌شان وارد مرحله‌ی تازه‌ای شد.

راهکارهای روان‌شناختی برای تغییر این الگو

1. آموزش عمومی درباره روان‌درمانی
   آگاهی دادن به جامعه که روان‌درمانی برای همه است، نه فقط افراد با اختلالات شدید روانی.

2. جایگزینی حمایت واقعی به جای امید کاذب
   مشاور می‌تواند به فرد کمک کند به جای تسکین لحظه‌ای، مهارت‌هایی برای تغییر واقعی در زندگی کسب کند.

3. تمرین مسئولیت‌پذیری
   یکی از تمرین‌های ساده این است که افراد هر بار که دچار مشکل می‌شوند، به جای پرسیدن «تقدیر چه می‌گوید؟» بپرسند: «من چه کاری می‌توانم انجام دهم؟»

شاید خوندن مقاله ی «پذیرش مسئولیت یا مقصر کردن دیگران ؟» براتون جالب باشه

1. کاهش انگ اجتماعی روان‌درمانی
   صحبت کردن افراد شناخته‌شده درباره‌ی تجربه‌شان از مشاوره، می‌تواند نگاه جامعه را تغییر دهد.

تمرین پیشنهادی

یک برگه بردارید و دو ستون رسم کنید:

• در ستون اول بنویسید در گذشته چند بار به فال، دعا یا پیش‌گویی متوسل شده‌اید و نتیجه‌اش چه بوده است؟

• در ستون دوم بنویسید اگر همان موقع به مشاور یا روان‌شناس مراجعه می‌کردید، چه نتایج احتمالی به دست می‌آوردید؟
  این تمرین ساده می‌تواند ذهن شما را به سمت مسئولیت‌پذیری واقعی هدایت کند.

راه‌های ارتباطی با راهیار

اگر شما هم بارها به دلیل سردرگمی یا اضطراب به سراغ فال و طالع‌بینی رفته‌اید، شاید وقت آن رسیده که این بار یک مسیر علمی را امتحان کنید.

🌐 وب‌سایت: www.raahyar.com
📱 اینستاگرام: @raahyarclinic
 

پیشنهاد ویژه برای شما

گاهی فقط یک جلسه مشاوره می‌تواند جایگزین سال‌ها اتکا به فال و وعده‌های توخالی شود. برای شروع تغییر واقعی، همین امروز وقت مشاوره خود را در راهیار رزرو کنید.

منبع 1     منبع 2    منبع 3