افراد چقدر حق دارند از دیگران و نزدیکانشان توقع داشته باشند؟

«توقع داشتن» بخش جدانشدنی روابط انسانی است. هرکسی در روابط خانوادگی، دوستی یا حتی محیط کار، انتظاراتی از دیگران دارد. اما سؤال مهم این است: توقع تا چه حد به‌جا و سالم است و از کجا تبدیل به منبع رنج و دلخوری می‌شود؟
در این مقاله به صورت علمی و کاربردی بررسی می‌کنیم که توقع داشتن چه معایب و مزایایی دارد، از چه کسانی می‌توان توقع داشت، و چگونه می‌توان مرزهای سالمی در روابط ایجاد کرد.

توقع چیست؟

از نگاه روان‌شناسی، توقع (Expectation) انتظاری است که فرد از دیگران در زمینه‌های عاطفی، رفتاری یا مادی دارد.

• گاهی این توقع‌ها واقع‌بینانه و منطقی هستند (مثل احترام متقابل).

• گاهی هم خیالی و غیرمنطقی (مثل اینکه همیشه باید طرف مقابل فکر ما را بخواند).

کلمات کلیدی سئو: توقع چیست، توقع داشتن در رابطه، توقع به‌جا و نابجا، توقع در خانواده

چرا توقع داشتن طبیعی است؟

انسان‌ها موجودات اجتماعی هستند و در ارتباط با دیگران نیازمند حمایت، احترام و محبت می‌باشند. بنابراین داشتن برخی توقع‌ها نشانه سلامت روان است. برای مثال:

• توقع داریم همسرمان در مشکلات کنارمان باشد.

• توقع داریم دوستانمان رازدار باشند.

• توقع داریم همکارانمان وظایفشان را انجام دهند.

این موارد توقع‌های طبیعی و سازنده محسوب می‌شوند.

معایب توقع بیش‌ازحد

وقتی توقع‌ها از حالت منطقی فراتر می‌روند، پیامدهای منفی زیادی به دنبال دارند:

1. ناامیدی و دلخوری مداوم
   یکی از مراجعینم می‌گفت:

   «همیشه توقع دارم خواهرم در هر شرایطی کنارم باشه. وقتی نمیاد، به شدت ناراحت می‌شم و فکر می‌کنم دوستم نداره.»
   این نوع توقع باعث ایجاد دلخوری‌های پی‌درپی می‌شود.

2. وابستگی و کاهش عزت‌نفس
   وقتی مدام منتظر توجه و حمایت دیگران باشیم، به مرور استقلال شخصی خود را از دست می‌دهیم.

3. تخریب روابط نزدیک
   توقع‌های نابجا یکی از عوامل اصلی اختلافات زناشویی و خانوادگی است.

چه کسانی در برابر توقع ما مسئول‌اند؟

از همه نمی‌توان توقع داشت. توقع منطقی فقط در روابطی معنا دارد که:

• طرف مقابل تعهد اخلاقی یا قانونی نسبت به ما دارد (مثل والدین، همسر یا همکاران).

• رابطه مبتنی بر قرارداد یا توافق متقابل باشد (مثلاً در محیط کار).

اما توقع نابجا زمانی است که:

• از فردی انتظار داشته باشیم بدون توافق قبلی نیازهای ما را برآورده کند.

• فکر کنیم دیگران باید مثل ما فکر یا عمل کنند.

چگونه توقع‌های خود را مدیریت کنیم؟

۱. شناخت مرز میان «حق» و «توقع»

• حق: چیزی است که به صورت طبیعی یا قانونی باید داشته باشیم (مثلاً احترام).

• توقع: چیزی است که ما از دیگران می‌خواهیم، حتی اگر وظیفه آن‌ها نباشد.

۲. مسئولیت‌پذیری شخصی

به جای اینکه از دیگران انتظار داشته باشیم حالمان را خوب کنند، یاد بگیریم خودمان نیازهای درونی‌مان را مدیریت کنیم.

۳. ارتباط روشن و بدون ابهام

یکی از دلایل بروز توقعات نابجا، نداشتن گفت‌وگوی صریح است.
مثال مراجع:

«من همیشه فکر می‌کردم شوهرم خودش باید بدونه چه روزی برای من مهمه. اما وقتی یادش نمی‌موند ناراحت می‌شدم. بعد که باهاش حرف زدم، فهمیدم باید مستقیم بگم.»

۴. تمرین قدردانی

وقتی توجه خود را از «چیزی که نداریم» به «چیزی که داریم» تغییر می‌دهیم، توقع‌های نابجا کاهش می‌یابد.

۵. تنظیم توقع با واقعیت

انتظار نداشته باشید همه در همه لحظات به شما کمک کنند. هرکسی مشغول زندگی و مشکلات خودش است.

تمرین‌های عملی

1. لیست توقعات:
   لیستی از توقع‌هایی که از اطرافیان دارید بنویسید. سپس مشخص کنید کدام‌ها «حق طبیعی» شماست و کدام‌ها «انتظار اضافه».

2. جایگزینی مثبت:
   هر بار که توقعی در ذهنتان شکل گرفت، یک کار جایگزین برای خود بنویسید (مثلاً به جای توقع محبت از دیگری، خودتان با تماس گرفتن محبت را شروع کنید).

3. گفت‌وگوی شفاف:
   با یکی از نزدیکانتان یک گفت‌وگوی صریح انجام دهید و یک توقع منطقی را به زبان بیاورید.

جمع‌بندی

توقع داشتن بخشی طبیعی از زندگی انسانی است. اما تفاوت میان توقع سازنده و نابجا، مرزی است که کیفیت روابط ما را مشخص می‌کند. اگر بتوانیم توقعاتمان را شفاف، واقع‌بینانه و همراه با مسئولیت‌پذیری بیان کنیم، روابطمان سالم‌تر و صمیمی‌تر خواهد شد.

راه‌های ارتباطی با راهیار

• 🌐 وبسایت: www.raahyar.com

• 📷 اینستاگرام: instagram.com/raahyarclinic

• ▶️ یوتیوب: youtube.com/@raahyaracademy

• 📲 تلگرام: t.me/raahyaracademy

دعوت به اقدام

اگر شما هم احساس می‌کنید توقع‌های نابجا روابطتان را دچار مشکل کرده، می‌توانید با مشاوران متخصص کلینیک راهیار جلسه رزرو کنید تا به شما کمک کنیم مرزهای سالمی در روابطتان بسازید.